در قرآن، آفرينش انسان از خاك (تراب) 6 مورد، از گل (طين) 8 مورد و از گل خشك (صلصال) 4 مورد آمده است. مفسران بر اين اعتقادند كه واژههاي تراب، طين و صلصال مكمل يكديگرند و تناقضي با هم ندارند به اين معني كه هر يك، مرحلهاي از مراحل آفرينش انسان را توصيف ميكنند (تفسير طبري، تفسير ابن كثير). طبق اين تفسيرها خداوند انسان را از گل آفريد كه مخلوطي از آب و خاك بود، سپس اين گل متعفن سياه، شكل يافت و خدا از روح خود در آن دميد و مطابق دستور او كه فرمود: كن: «ايجاد شو» به شكل آدم تجسم يافت. قرآن بيان ميكند كه نه تنها آفرينش آدم بلكه همه انسان ها به همين صورت است و همان طور كه خاك از مواد آلي و غير آلي تشكيل يافته است بدن انسان نيز از مواد آلي و معدني ساخته شده است (پيام قرآن، اسد).
آيه مناسبي كه روند آفرينش انسان را به صورت خلاصه بيان ميكند آيه 55 سوره طه است: «شما را از خاك آفريديم و به خاك بر ميگردانيم و بار ديگر از خاك خارج ميكنيم». مراحل آفرينش انسان و مواد به كار رفته در آفرينش او در سورهاي متعدد قرآن از جمله انعام، حج، مومنون، مومن، روم، سجده، رحمان، مرسلات و طارق آمده است. در هر يك از اين سورها به بخشي از اين مراحل پرداخته شده و واژگان به كار رفته براي هر مرحله هم بعضاً متفاوت است. مثلا مراحل خاك (تراب)، اسپرم (نطفه)، لخته چسبنده (علقه) و تكه گوشت (مضغه) در سوره حج آيه 5 آمده است. حال آن كه در سوره مومنون آيه 12، گل (طين) به جاي خاك (تراب) به كار رفته است. در سوره رحمان آيه 14 فقط به كل خشك (صلصال) اشاره شده و مراحل ديگر شامل تراب، طين، نطفه، علقه و مضغه ذكر نشدهاند و نيز در سوره انعام آيه 2 به طين و سوره روم آيه 20 به تراب و انسان كامل اشاره شده و بقيه مراحل ذكر نشدهاند.

سوره مومنون آيه 12 تا 14 مراحل رشد و نمو جنين را بيان ميكند. در آغاز اين آيات تأكيد مجددي بر آفرينش انسان از گل (طين) وجود دارد. بيان قرآن در مورد نطفه و قرار مكين اشارهاي است بر حركت اسپرم در دستگاه توليد مثل ماده تا رسيدن آن به تخمك و قرار گرفتن آن بر روي جدار خارجي تخمك، واژه علقه توضيح مرحله چسبيدن اسپرم به تخمك است. از نظر مفسران جديد كه قرآن را تفسير علمي ميكنند علقه - كه به معناي لخته خون نيز هست - به تخمك بارور شده يا جنين در حال نموي اطلاق ميشود كه خود را به جدار رحم چسبانده و براي ادامه نمو خود، برخي رگهاي رحم را پاره كرده و لخته ايجاد ميكند و از اين طريق در جدار رحم جايگزين ميشود (تحديد النسل، توبي). مضغه به معناي گوشت جويده شده، اشارهاي است به مرحله اندام سازي كه در آن استخوان و ماهيچههاي جنين ساخته ميشوند.
برخي مفسران و فقيهان بر اين باورند كه «ثم أنشاءنا خلقاً اخر» مرحله دميدن روح در جنين است. در سوره مومنون آيه 5 واژههاي مخلقه و غير مخلقه (شكل يافته و شكل نيافته) مراحل اوليه رشد جنيني را نشان ميدهد و با عبارت «نقر في الارحام ما نشاه الي اجل مسمي» بيان ميكند كه همه سلولهاي تخمك بارور شده وارد چرخه رشد و نمو جنيني نميشوند و بعضي از آنها از بين ميروند. اين مسأله قدرت و اختيار خداوند را در تولد، زندگي و مرگ انسان ياد آور ميشود.
در سوره سجده آيههاي 7 تا 9 آفرينش آدم (ع) از گل و مراحل طبيعي توليد نسل را بيان ميكند: ثم جعل نسله «من سلاله من ماء مهين». نكته قابل توجه اين كه انسان اين موجود پاك از مايعي پست و ناپاك آفريده شده است. در نهايت در سوره زمر آيه 6 اشاره ميشود كه مراحل نمو رحمي نوزاد در ميان سه پرده تاريك انجام ميگيرد. اين سه لايه، ديوار شكمي، ديواره رحمي و پردههاي جنيني هستند. (تفسير ابن كثير، تفسير طبري).

قرآن آفرينش جهان و هر چه در آن است را به عنوان معجزه و دليلي بر قدرت خداوند بيان ميكند. از ديدگاه قرآن، حيات انسان با آفرينش آدم و حوا
آغاز ميشود. و داستان خلقت، حكايت از آفرينش همه موجودات به صورت زوج براي توليد نسل و ادامه حيات دارد. مفسران معاصر مسلمان، به ويژه آنان كه به تفسير علمي دست يازيدهاند. با توجه به اين كه در قرآن هيچ اشارهاي به تبديل گونه از موجودات به گونه ديگر نشده است نظريه تكامل داروين را مغاير با تعاليم قرآن ميدانند. همين مفسران معتقدند كه قرآن در 1400 سال پيش چنان توصيف دقيقي از پيدايش جنين و مراحل زنجيرهاي رشد و تكامل آن ارائه ميدهد كه برخي جزئيات آن به تازگي در تحقيقات علمي به اثبات رسيده است ديدگاههاي تفسيري قديمي و معاصر، ايات مربوط به بارداري، تولد و رشد و نمو انسان را دليل محكمي بر عظمت و دقت خداوند در آفرينش انسان ميدانند. مراحل اوليه زيست شناختي زندگي انسان از نظر قرآن شامل لقاح، رشد و نمو جنيني، تولد، شيردهي و از شير گرفتن نوزاد است. همچنين آيات فراواني، مراحل مختلف زندگي انسان را تا مرگ و حيات پس از مرگ توصيف ميكند. در قرآن، آياتي كه به زندگي زيست شناختي انسان اشاره ميكنند با ترتيب خاصي نيامدهاند و در سورههاي متفاوتي ذكر شدهاند ولي در اين مقاله آيات مشابه براي بررسي موضوع، طبقه بندي شدهاند. مقاله حاضر ترجمه و تلخيصي است از عنوان Biology as the creation and stages of life در دايره المعارف قرآن كه خدمت خوانندگان تقديم ميشود.